Alienacja rodzicielska oraz utrudnianie kontaktów z dzieckiem to jedne z najtrudniejszych i najbardziej bolesnych zjawisk, z jakimi mierzą się rodziny po rozstaniu lub rozwodzie. W praktyce naszej kancelarii prawa rodzinnego w Katowicach widać, że konflikty rodzicielskie potrafią eskalować do poziomu, w którym dziecko staje się narzędziem walki.
A przecież to właśnie dziecko — jego emocje, bezpieczeństwo i stabilność — powinno być w centrum każdej decyzji.
W tym artykule wyjaśniam:
- czym jest alienacja rodzicielska,
- kiedy mówimy o utrudnianiu kontaktów,
- jakie obowiązki mają rodzice,
- co wynika z uchwały Sądu Najwyższego z 3.10.2025 r., III CZP 20/25,
- jak interpretować wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 22.06.2022 r., SK 3/20,
- jak działa egzekucja kontaktów i kary pieniężne,
- kiedy dziecko naprawdę nie chce kontaktów,
- oraz kiedy warto skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego.
Tekst jest neutralny — nie staje po stronie matek ani ojców. W praktyce widzę, że alienacja może dotyczyć obu stron, a każdy konflikt ma swoją historię. Najważniejsze jest to, aby nie karać dziecka za błędy dorosłych.
1. Czym jest alienacja rodzicielska?
Alienacja rodzicielska to zespół zachowań jednego z rodziców, które prowadzą do stopniowego osłabienia lub zerwania więzi dziecka z drugim rodzicem.
Nie musi to być działanie jawne — często jest subtelne, emocjonalne, trudne do uchwycenia.
Do typowych zachowań alienacyjnych należą:
- negatywne komentarze o drugim rodzicu,
- wzbudzanie lęku lub niechęci,
- manipulowanie emocjami dziecka,
- utrudnianie kontaktów,
- negatywne wypowiadanie się o drugim rodzicu w obecności dziecka,
- przekazywanie dziecku informacji o konfliktach dorosłych,
- tworzenie atmosfery, w której dziecko „musi wybrać stronę”.
Alienacja nie zawsze wynika ze złej woli. Czasem jest efektem silnych emocji po rozstaniu, poczucia krzywdy, lęku o dziecko lub braku wsparcia psychologicznego.
Jednak jej skutki są zawsze poważne — dla dziecka i dla relacji rodzinnych.
2. Utrudnianie kontaktów z dzieckiem – co mówi prawo?
Kontakty z dzieckiem są uregulowane w art. 113–113⁶ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Prawo stanowi jasno:
Oboje rodzice mają obowiązek i prawo utrzymywać kontakty z dzieckiem.
Co ważne:
- kontakty są niezależne od władzy rodzicielskiej,
- nawet rodzic, który nie ma władzy, ma prawo do kontaktów,
- rodzic, przy którym dziecko mieszka, ma obowiązek aktywnie współdziałać w realizacji kontaktów.
Utrudnianie kontaktów to m.in.:
- niewydawanie dziecka,
- odwoływanie kontaktów bez powodu,
- „zapominanie” o terminach,
- organizowanie dziecku zajęć w czasie kontaktów,
- tworzenie atmosfery niechęci,
- wpływanie na dziecko, aby nie chciało kontaktu.
3. Uchwała SN z 3.10.2025 r., III CZP 20/25 – przełom w praktyce
Uchwała Sądu Najwyższego z 3 października 2025 r., sygn. akt III CZP 20/25, ma ogromne znaczenie dla spraw o kontakty.
Sąd Najwyższy stwierdził:
„Okoliczność, że rodzic sprawujący pieczę nad dzieckiem nie wypełnia obowiązku w przedmiocie kontaktów ze względu na postawę dziecka, nie wyłącza możliwości nakazania zapłaty sumy pieniężnej na rzecz rodzica uprawnionego do kontaktów (art. 598¹⁶ § 1 Kodeksu postępowania cywilnego) także wtedy, gdy postawa dziecka wynika z zachowań obojga rodziców.”
Co to oznacza w praktyce?
✔ Rodzic nie może zasłaniać się jedynie „postawą dziecka”.
✔ Nawet jeśli dziecko mówi „nie chcę iść”, rodzic ma obowiązek je zachęcać.
✔ Sąd może nałożyć karę pieniężną, nawet jeśli oboje rodzice przyczynili się do niechęci dziecka.
✔ Odpowiedzialność za kontakty jest wspólna, a nie jednostronna.
To bardzo ważny sygnał dla rodziców, którzy biernie akceptują odmowę dziecka, zamiast aktywnie wspierać relację z drugim rodzicem.
4. Wyrok TK z 22.06.2022 r., SK 3/20 – głos dziecka a konflikt lojalnościowy
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 22.06.2022 r., sygn. akt SK 3/20, podkreślił, że:
- sąd musi ustalić, czy odmowa kontaktów wynika z autentycznej woli dziecka,
- czy jest efektem konfliktu lojalnościowego,
- czy może wynika z działań jednego z rodziców.
Trybunał wskazał, że:
✔ Sąd nie może automatycznie przyjmować, że „dziecko nie chce”.
✔ Trzeba ustalić, dlaczego nie chce.
✔ Dziecko może być pod wpływem emocji, lęku, manipulacji lub presji.
To orzeczenie jest kluczowe, bo chroni dzieci przed sytuacją, w której ich „opinia” jest w rzeczywistości wynikiem działań dorosłych. Wiąże się to jednak zazwyczaj z koniecznością przeprowadzenia opinii sądowej pod kątem psychologiczno-pedagogicznym.
5. Kiedy dziecko naprawdę nie chce kontaktów?
Nie każda odmowa kontaktów to alienacja.
Czasem dziecko ma realne, obiektywne powody, by unikać spotkań:
- rodzic wcześniej nie interesował się zbytnio dzieckiem,
- nie budował więzi,
- stosował przemoc lub agresję,
- dziecko czuje się niepewnie lub zagrożone,
- kontakty są chaotyczne, nieregularne, nieprzewidywalne.
W takich sytuacjach:
- sąd może ograniczyć kontakty,
- wprowadzić kontakty w obecności kuratora,
- skierować rodzinę do specjalistów,
- a nawet zawiesić kontakty, jeśli wymaga tego dobro dziecka.
Warto jednak pamiętać, że obojgu rodzicom powinno zależeć na tym, by ustalić realne powody niechęci dziecka. Unikanie kontaktów z rodzicem powinno być zawsze sygnałem niepokojącym, który należałoby wyjaśnić – szczególnie wtedy, gdy nie ma wyraźnych przyczyn. Czasem trzeba odbudować przerwane z jakichś przyczyn więzi, dać dziecku odpowiedni czas, ale przede wszystkim ustalić, co było faktyczną przyczyną takiego zachowania.
6. Egzekucja kontaktów – kary pieniężne i procedura
Egzekucja kontaktów jest uregulowana w art. 598¹⁵–598²² Kodeksu postępowania cywilnego.
Jak walczyć z alienacją rodzicielską?
Z pewnością nie warto walczyć z utrudnianiem kontaktów siłowo. Nie kłóć się z drugim rodzicem przy dziecku, bo to przyniesie odwrotny skutek. Wezwanie Policji też niewiele da, ponieważ nie ma ona uprawnień do realnych działań w takich sytuacjach – od tego jest sąd rodzinny. Warto natomiast stawiać się na kontakty (nawet jeśli wiemy, że nie dojdą do skutku), nagrywać takie próby kontaktu z dzieckiem (aby mieć dowód w sądzie), możemy korzystać z pomocy świadka, który później może opowiedzieć w sądzie, jak wyglądały te sytuacje. Należy tak postępować, aby nie pogłębiać niechęci u dziecka, nie powodować strachu u niego. Warto również jak najszybciej skorzystać z pomocy doświadczonego adwokata rodzinnego Katowice lub radcy prawnego rodzinnego Katowice.
Etap 1 – zagrożenie nakazaniem zapłaty sumy pieniężnej
Sąd wydaje postanowienie, w którym zagrozi rodzicowi obowiązkiem zapłaty określonej kwoty za każdy niewykonany kontakt.
Etap 2 – nakazanie zapłaty sumy pieniężnej
Jeśli rodzic nadal utrudnia kontakty, sąd nakazuje zapłatę konkretnej sumy.
Po uchwale Sądu Najwyższego z 2025 r.:
✔ Rodzic nie może tłumaczyć się jedynie „postawą dziecka”.
✔ Sąd może nałożyć karę nawet wtedy, gdy oboje rodzice przyczynili się do problemu.
✔ Odpowiedzialność jest obiektywna — liczy się wykonanie kontaktu, a nie subiektywne odczucia. To narzędzie działa — wielu rodziców dopiero po zagrożeniu karą zaczyna respektować postanowienia sądu.
Zdarzają się oczywiście przypadki, gdy mimo zagrożenia ze strony Sądu lub nakazania zapłaty za niewykonywanie kontaktów, rodzic i tak działa w celu zniechęcenia i odseparowania dziecka od drugiego rodzica. Tego typu działania są wysoce naganne i nie mają nic wspólnego z dobrem dziecka. Możliwe są wówczas próby działań, zmierzające do ograniczenia takiemu rodzicowi władzy rodzicielskiej lub nawet przejęcia opieki nad dzieckiem przed drugiego rodzica. Wszystko jest uzależnione oczywiście od konkretnej sytuacji.
Za nieodpowiednie należy uznać czasem pojawiające się motywy działań rodziców w kwestii kontaktów z dzieckiem, które podyktowane są ich interesem:
- rodzic, z którym dziecko mieszka na co dzień stara się zminimalizować kontakty, aby wykazać, że jego osobiste starania w wychowaniu dziecka są przeważające, co wiąże się z wyższymi alimentami,
- rodzic, który chce ukarać byłego partnera za rozstanie i wykorzystuje w tym celu wspólne dziecko,
- rodzic, który żąda natychmiastowych i częstych kontaktów, mimo uzasadnionej niechęci dziecka (np. faktycznie nie interesuje się zbytnio dzieckiem, jego odczuciami, nie spędza z nim aktywnie czasu, wysługuje się osobami trzecimi w opiece nad dzieckiem, stosował przemoc wobec dziecka),
- rodzic, który chce częstych kontaktów tylko dlatego, by płacić niższe alimenty.
7. Alienacja rodzicielska a dobro dziecka – perspektywa psychologiczna
Dziecko w konflikcie rodziców często przeżywa:
- lęk,
- poczucie winy,
- konflikt lojalnościowy,
- presję emocjonalną,
- poczucie, że musi „wybrać stronę”.
Dlatego tak ważne jest przygotowanie dziecka do rozstania lub rozwodu rodziców. Dziecko powinno czuć się bezpiecznie, wiedzieć, że dalej jest kochane, że nie jest winne zaistniałej sytuacji, że będzie mogło widywać się z drugim rodzicem – rozstanie rodziców nie oznacza bowiem utraty jednego z nich. Warto, aby rodzice zasięgnęli wcześniej porady u psychologa dziecięcego, zanim przeprowadzą taką rozmowę z dzieckiem. Jest to bardzo trudne w sytuacji konfliktowej i wymaga dojrzałości obojga rodziców, ale dobro i równowaga emocjonalna ich dziecka powinna być dla nich dobrem nadrzędnym.
Warto wiedzieć, że alienacja rodzicielska może prowadzić do:
- zaburzeń emocjonalnych,
- problemów w relacjach w dorosłym życiu,
- trudności w budowaniu zaufania,
- depresji,
- zaburzeń lękowych.
Niezwykle ważne jest więc, aby rodzice — nawet w konflikcie — potrafili oddzielić swoje emocje od potrzeb dziecka. W sprawie rodzinnej może rodzicom pomóc Mediator Katowice.
8. Jak działa kancelaria przyjazna dziecku?
Jako radca prawny prowadzący kancelarię prawa rodzinnego w Katowicach, od lat pracuję w modelu „kancelarii przyjaznej dziecku”.
Co to oznacza?
- priorytetem jest dobro dziecka,
- dążymy do polubownych rozwiązań,
- wspieramy rodziców w budowaniu porozumienia,
- współpracujemy z mediatorami i psychologami (sam jestem mediatorem),
- ale gdy trzeba — stanowczo walczymy z alienacją rodzicielską.
Nie oceniamy rodziców.
Każdy ma swoją historię, swoje emocje i swoje racje.
Naszym zadaniem jest pomóc znaleźć rozwiązanie, które będzie najlepsze dla dziecka.
9. Kiedy warto skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego w Katowicach?
Warto rozważyć wsparcie profesjonalisty, gdy:
- drugi rodzic utrudnia kontakty,
- dziecko nagle „nie chce” kontaktów,
- pojawia się konflikt lojalnościowy,
- sąd nie reaguje wystarczająco szybko,
- potrzebujesz egzekucji kontaktów,
- chcesz zmienić ustalone kontakty,
- obawiasz się, że drugi rodzic manipuluje dzieckiem.
Jeśli potrzebujesz adwokata lub radcy prawnego w sprawach rodzinnych w Katowicach, Sosnowcu, Gliwicach, Zabrzu, Bytomiu, Będzinie, Dąbrowie Górniczej czy w Siemianowicach Śląskich — możemy pomóc. Będziemy Cię reprezentować w sądzie, ale również w trakcie mediacji lub negocjacji. Udzielamy też porad prawnych zdalnie (online) i wtedy miejsce Twojego zamieszkania nie ma znaczenia.
FAQ (najczęściej zadawane pytania)
Czym jest alienacja rodzicielska?
To działania jednego z rodziców, które prowadzą do osłabienia lub zerwania więzi dziecka z drugim rodzicem — świadomie lub nieświadomie.
Jakie zachowania są uznawane za utrudnianie kontaktów?
Niewydawanie dziecka, odwoływanie kontaktów, organizowanie zajęć w czasie kontaktów, manipulowanie emocjami dziecka, negatywne wypowiadanie się o drugim rodzicu w obecności dziecka, tworzenie atmosfery niechęci.
Czy za utrudnianie kontaktów grozi kara pieniężna?
Tak. Sąd może nałożyć karę na podstawie art. 598¹⁶ Kodeksu postępowania cywilnego — nawet jeśli dziecko odmawia kontaktów.
Co zrobić, gdy drugi rodzic nie wydaje dziecka?
Złożyć wniosek o zagrożenie nakazaniem zapłaty, a następnie — jeśli to nie działa — wniosek o nakazanie zapłaty. Warto gromadzić dowody na to, że rodzic zgłaszał się na kontakt i mimo tego do niego nie dochodziło (mogą to być zeznania świadków, nagrania, SMS, e-mail).
Czy dziecko może samo odmówić kontaktów?
Tak, dziecko może samo odmawiać kontaktów (płacz, uciekanie od rodzica, niechęć). W takiej sytuacji na wniosek rodzica Sąd powinien ustalić, czy odmowa jest autentyczna, czy wynika z konfliktu lojalnościowego lub wpływu drugiego rodzica.
Jak udowodnić alienację rodzicielską?
Dowody to m.in. wiadomości (SMS, e-mail), nagrania, opinie psychologiczne, zeznania świadków.
Czy potrzebuję adwokata lub radcy prawnego?
W sprawach o kontakty wsparcie profesjonalisty jest często kluczowe — szczególnie gdy pojawia się alienacja lub konflikt lojalnościowy.
Czy mogę zmienić ustalone kontakty?
Tak — jeśli zmieniły się okoliczności lub dobro dziecka tego wymaga. Jeśli kontakty zostały ustalone wcześniej przez Sąd, to zmianę należy również zrobić na drodze sądowej.
Co jeśli dziecko boi się drugiego rodzica?
Sąd może ograniczyć kontakty, wprowadzić nadzór kuratora, uregulować kontakty w obecności psychologa lub skierować rodzinę do specjalistów. Dla obojga rodziców powinno być ważne to, aby ustalić przyczyny oporu dziecka przed kontaktami.
Czy rodzic powinien się stawiać na kontakty, jeśli z góry wie, że dziecko nie będzie chciało kontaktu?
Zwykle należy stawiać się na kontakty zgodnie z ustalonym harmonogramem lub orzeczeniem Sądu. Nie należy naciskać wówczas na dziecko, a starać się je zachęcić. Niewskazane są kłótnie rodziców przy dziecku. Jeśli dochodzi do alienacji rodzicielskiej, to dziecko przynajmniej widzi, że drugiemu rodzicowi na nim zależy, że przychodzi, mówi coś do niego. Najgorsze jest „odpuszczanie” takich kontaktów. Warto szybko działać i skontaktować się z adwokatem lub radcą prawnym Katowice.
