Pozbawienie rodzica władzy rodzicielskiej nad dzieckiem to jedna z najpoważniejszych decyzji, jakie może podjąć sąd rodzinny. Takie orzeczenie ma ogromne znaczenie nie tylko dla samego rodzica, ale też dla małoletniego dziecka. Z tego powodu każda sprawa w przedmiocie władzy rodzicielskiej wymaga solidnego przygotowania i dlatego już inicjujący postępowanie wniosek, musi być poprawnie skonstruowany.
Wielu rodziców, próbując działać samodzielnie, nie zdaje sobie sprawy, że nawet drobny błąd formalny może spowodować zwrot wniosku lub wydłużenie postępowania. Dlatego zanim zdecydujesz się złożyć wniosek o pozbawienie władzy, warto zrozumieć, jakie są przesłanki, skutki oraz jak wygląda samo postępowanie sądowe.
Przesłanki pozbawienia władzy rodzicielskiej
Co do zasady nad małoletnim władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom, od momentu urodzenia dziecka. Władza ta obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw.
Są jednak sytuacje, w których konieczna jest ingerencja drugiego rodzica i sądu opiekuńczego, aby doprowadzić do pozbawienia praw ojca lub matki.
Zgodnie z art. 111 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, sąd może pozbawić władzy rodzicielskiej, jeśli rodzic nie wykonuje jej z powodu trwałej przeszkody albo jej nadużywa lub w sposób rażący zaniedbuje swe obowiązki względem dziecka.
Innymi słowy – aby pozbawić władzy rodzicielskiej, muszą istnieć przesłanki pozbawienia władzy rodzicielskiej, czyli konkretne sytuacje świadczące o tym, że rodzic nie wykonuje prawidłowo swojej roli.
Najczęściej są to przypadki, gdy:
- rodzic nadużywa alkoholu lub stosuje przemoc wobec dziecka,
- w ogóle nie interesuje się dzieckiem i nie bierze udziału w jego życiu,
- nie utrzymuje kontaktu z dzieckiem lub nie łoży alimentów na jego utrzymanie,
- swoim zachowaniem zagraża dobru małoletniego dziecka,
- został pozbawiony wolności lub wyjechał zagranicę i nie może wykonywać obowiązków rodzicielskich.
Sąd opiekuńczy musi ocenić, czy istnieje trwała i poważna przyczyna, z powodu której wykonywanie praw rodzicielskich jest wadliwe i nie służy to interesowi dziecka. Warto pamiętać, że pozbawienie praw rodzicielskich należy traktować jako ostateczność. To poważna ingerencja we władzę rodzicielską i nie może być wykorzystywana do rozgrywek między rodzicami lub walki o dziecko przed sądem.
Jak złożyć wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej?
Aby wszcząć sprawę o pozbawienie władzy rodzicielskiej, wniosek należy złożyć do sądu rejonowego wydziału rodzinnego właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka.
Wniosek powinien zawierać:
- dane uczestników postępowania (rodziców) oraz dane dziecka – imię i nazwisko, adres, PESEL,
- żądanie pozbawienia rodzica władzy rodzicielskiej nad małoletnim,
- dokładne uzasadnienie żądania – opis zachowań i zaniechań rodzica, którego wniosek dotyczy,
- dowody (m.in. zeznania świadków, dokumenty ze szkoły lub przedszkola, zaświadczenia lekarskie, korespondencję sms).
Do wniosku należy dołączyć odpis aktu urodzenia dziecka oraz dowody z dokumentów potwierdzających okoliczności sprawy. Wniosek trzeba nie tylko dobrze uzasadnić, ale też poprawnie sformułować żądanie – w przeciwnym razie sąd może wezwać do jego uzupełnienia, co wydłuży całe postępowanie.
Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, wniosek trzeba złożyć w 2 egzemplarzach (jeden z nich trafi do strony przeciwnej). Warto pamiętać, że nawet formalnie poprawny wniosek to nie wszystko – w tego rodzaju sprawach liczy się również sposób przedstawienia dowodów i argumentacji. Dlatego wielu rodziców decyduje się skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego, aby uniknąć błędów proceduralnych oraz niepotrzebnego stresu na sali rozpraw.
Pamiętaj, że jeśli między rodzicami toczy się sprawa o rozwód, to nie można wszczynać osobnej sprawy o pozbawienie praw rodzicielskich w sądzie rejonowym. Sąd rozwodowy zajmie się z urzędu też tą kwestią.
Uwaga! Jeśli rodzic nie bierze udziału w sprawie, nie składa odpowiedzi na wniosek, nie odbiera pism z sądu, nie stawia się na rozprawach sądowych, bo zupełnie nie interesuje go dziecko, to sprawa może się przedłużyć. Podobnie będzie, gdy rodzic jest nieznany z miejsca pobytu. W takiej sytuacji sąd wyznaczy dla niego kuratora, który stanie na straży jego praw procesowych.
Opłata od wniosku o pozbawienie praw rodzicielskich – ile wynosi?
Składając wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej należy uiścić opłatę. Wysokość opłaty reguluje Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Zgodnie z nią wraz z wnioskiem trzeba złożyć opłatę sądową w kwocie 100 złotych.
To nie koniec wydatków związanych ze sprawą. W toku sprawy mogą się pojawić dodatkowe koszty w postaci wywiadu kuratora lub opinii biegłych – Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów (OZSS) lub psychologa.
Jeśli chcesz skorzystać z pomocy prawnika, to do kosztów sprawy trzeba doliczyć przysługujące mu wynagrodzenie. Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. regulują opłaty za czynności adwokatów i radców prawnych. Należy jednak wiedzieć o tym, że są to stawki minimalne, które znacząco odbiegają od stawek rynkowych. Jeśli chcesz powierzyć sprawę specjaliście od spraw rodzinnych, to jego wynagrodzenie może wynieść nawet kilka tysięcy złotych, zależnie od stopnia skomplikowania sprawy i szacowanego nakładu pracy pełnomocnika.
Rola sądu w sprawach o pozbawienie władzy rodzicielskiej
Sąd opiekuńczy w sprawach rodzinnych ma obowiązek chronić dobro i interes dziecka. Sąd nie działa automatycznie – każdorazowo dokładnie analizuje zachowanie rodzica i ocenia, czy zachodzą przesłanki, aby pozbawić go władzy rodzicielskiej.
Podczas postępowania sądowego istotne są dowody – zeznania świadków, wydruki korespondencji, opinie biegłych, a czasem także wysłuchanie samego dziecka, jeśli osiągnęło odpowiedni wiek i stopień dojrzałości.
Istotne może się okazać zbadanie więzi i relacji łączącej dziecko z rodzicem oraz poddanie ich badaniu psychologicznemu.
Musisz wiedzieć, że sąd jest zawsze bezstronny i przede wszystkim stroi na straży praw dziecka. Twój wniosek nie może być podyktowany tylko twoją wygodą i łatwością podejmowania decyzji w sprawach małoletniego dziecka samodzielnie. Musisz wykazać, że drugi rodzic nie bierze udziału w życiu dziecka, zaniedbuje swoje obowiązki jako rodzica, nie sprawuje pieczy lub blokuje i utrudnia podejmowanie decyzji w sprawach dziecka. Nie zakładaj, że sąd będzie na pewno po twojej stronie, tylko z tego powodu, że jesteś samotnym rodzicem. Przed sądem liczy się konkretna argumentacja i odpowiedni materiał dowodowy.
Warto podkreślić, że pozbawienie rodzica praw nie zawsze ma charakter trwały. W razie ustania przyczyny, która uzasadniała pozbawienie władzy rodzicielskiej (np. opuszczenie zakładu karnego), sąd może ją przywrócić – na wniosek zainteresowanego rodzica.
Skutki pozbawienia władzy rodzicielskiej dla rodzica i dziecka
Pozbawienie władzy rodzicielskiej rodzica powoduje, że traci on prawo do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka – np. wyborze szkoły, leczeniu czy miejscu zamieszkania. Oznacza to, że wykonywanie władzy rodzicielskiej pozostaje w całości w rękach jednego rodzica. Nie musi on już uzyskiwać na nic zgody rodzica pozbawionego władzy rodzicielskiej i odtąd może podejmować wszystkie decyzje dotyczące dziecka samodzielnie i według własnego uznania.
Co do zasady rodzic pozbawiony władzy zachowuje prawo i obowiązek kontaktów z dzieckiem. Jeśli doszło do pozbawienia władzy rodzicielskiej z powodu stosowania przemocy lub z powodu uzależnień, sąd może uznać, że kontakty są sprzeczne z dobrem małoletniego dziecka i nawet ich zakazać.
Warto wiedzieć, że samo pozbawienie władzy rodzicielskiej nie ma wpływu na obowiązek alimentacyjny – rodzic nadal musi łożyć na utrzymanie dziecka, zgodnie z dotychczasowym rozstrzygnięciem sądowym.
Pozbawienie rodzica praw rodzicielskich pozostaje bez znaczenia dla ewentualnego dziedziczenia ustawowego. W razie śmierci rodzica, jego dziecko może dziedziczyć po nim i odwrotnie.
Czy pozbawienie władzy rodzicielskiej wpływa na alimenty?
To jedno z najczęstszych pytań, jakie zadają osoby, które chcą pozbawić władzy rodzicielskiej drugiego z rodziców. Odpowiedź jest jednoznaczna – pozbawienie praw rodzicielskich nie zwalnia z obowiązku płacenia alimentów.
Zasadniczo obowiązek alimentacyjny rodzica trwa aż do uzyskania przez dziecko pełnoletności (a w niektórych przypadkach dłużej). Dlatego nawet jeśli sąd opiekuńczy pozbawi rodzica praw rodzicielskich, nadal będzie on zobowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania dziecka.
Podsumowanie
Pozbawienie władzy rodzicielskiej to poważna ingerencja w życie rodzinne i relację z dzieckiem. Choć sąd zawsze kieruje się dobrem dziecka, nie można lekceważyć złożoności takich spraw. Każdy wniosek o pozbawienie praw rodzicielskich wymaga nie tylko dobrego uzasadnienia, ale i znajomości przepisów, procedur oraz zasad panujących na rozprawie.
Dla wielu osób to ogromny ciężar emocjonalny, dlatego samodzielne działanie często prowadzi do błędów lub przedłużenia postępowania. Jeśli więc masz wątpliwości, czy dobrze przygotujesz wniosek, czy właściwie przedstawisz swoje racje przed sądem – lepiej nie ryzykować.
Potrzebujesz pomocy?
Jeśli stoisz przed decyzją o pozbawieniu władzy rodzicielskiej drugiego z rodziców lub sam jesteś stroną w takiej sprawie – skontaktuj się z doświadczonym adwokatem lub radcą prawnym. Profesjonalista pomoże Ci przygotować wniosek, zadba o wszystkie formalności i będzie reprezentować twoje interesy przed sądem. Co istotne będzie z tobą na rozprawie w sądzie.
W sprawach tak delikatnych, gdzie stawką jest przyszłość dziecka, warto mieć wsparcie prawnika.
