Jeśli trafiłeś na tę stronę pewnie jesteś pracownikiem, który właśnie otrzymał wypowiedzenie umowy o pracę lub spodziewa się, że takie wypowiedzenie dostanie.
Poniższe opracowanie ma stanowić dla Ciebie krótki poradnik, żebyś mógł sprawdzić czy otrzymane wypowiedzenie umowy o pracę jest zgodne z przepisami lub jak się zachować, gdy już faktycznie dostaniesz od pracodawcy dokument wypowiedzenia umowy o pracę.
Poradnik dotyczy wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony. W obrocie funkcjonują także tzw. umowy terminowe (na czas określony), ale ich wypowiadanie wygląda nieco inaczej.
W poradniku nie omówiono kwestii związanych z pracownikami podlegającymi tzw. szczególnej ochronie (np. kobiety w ciąży, pracownicy w okresie przedemerytalnym, związkowcy). Zwalnianie pracowników podlegających szczególnej ochronie w niektórych aspektach różni się od zasad ogólnych. Poniższe opracowanie nie dotyczy tych grup pracowników.
Forma wypowiedzenia umowy o pracę
Zgodnie z Kodeksem pracy wypowiedzenie umowy o pracę powinno mieć formę pisemną. Najprościej rzecz ujmując, to pismo podpisane przez pracodawcę lub jego reprezentanta zawierające oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę z konkretnym pracownikiem.
Wyobraźmy sobie sytuację, w której pracodawca wysyła do pracownika, którego chce się „pozbyć” maila lub smsa z informacją, że ma już nie przychodzić do pracy. Albo jeszcze inaczej – pracodawca każe swojemu pracownikowi zabrać wszystkie swoje rzeczy, oddać kartę dostępową do biura oraz służbowy telefon komórkowy i poleca mu już więcej nie przychodzić do pracy. Takie oświadczenia lub zachowania również mogą stanowić wypowiedzenie umowy o pracę. Mimo, że dokonano ich bez wymaganej pisemnej formy. Pracownik musi pamiętać o tym, że w takiej sytuacji przysługuje mu prawo do odwołania się do sądu pracy. Trzeba wiedzieć, że wypowiedzenie umowy o pracę dokonane niezgodnie z przepisami jest skuteczne. Można je zwalczyć wyłącznie poprzez złożenie w sądzie odwołania.
Przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę
Pracodawca wypowiadając umowę o pracę na czas nieokreślony ma obowiązek podania przyczyny, z powodu której podjął decyzję o zakończeniu współpracy z danym pracownikiem. Przyczyna musi wynikać z pisma wypowiadającego. Ponadto przyczyna powinna być:
- prawdziwa – rzeczywiście istniejąca i występująca,
- konkretna – jednoznaczna, ze wskazaniem kiedy i jakie obowiązki naruszył pracownik,
- zrozumiała dla pracownika – pracownik musi znać i rozumieć powody rozwiązania umowy.
Wskazanie przyczyny nieprawdziwej lub pozornej otwiera dla pracownika drogę do skutecznego podważenia wypowiedzenia w procesie sądowym.
Kodeks pracy nie przewiduje katalogu przyczyn, które mogą być podstawą wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi. Z drugiej strony, trzeba pamiętać o tym, że pracownika nie można zwolnić z byle powodu i tylko dlatego, że pracodawca chce się kogoś pozbyć z zespołu.
Dodatkowo powody wypowiedzenia muszą być aktualne. Oznacza to, że nie mogą dotyczyć zachowań pracownika lub zdarzeń, które wystąpiły stosunkowo dawno. Nie możemy uzasadniać wypowiedzenia umowy o pracę przewinieniem pracownika, które miało miejsce np. rok temu i pracodawca doskonale o tym przewinieniu wiedział.
Konsultacja ze związkiem zawodowym
Jeśli u danego pracodawcy działają związki zawodowe, to przed wręczeniem pracownikowi wypowiedzenia trzeba zamiar zwolnienia danego pracownika skonsultować z reprezentującym go związkiem zawodowym. Gdy pracodawca ma wątpliwość czy dany pracownik należy do związku zawodowego, powinien się upewnić czy tak nie jest kierując do związku (związków) zapytanie. Inaczej ryzykuje popełnienie błędu przy zwolnieniu i ewentualną przegraną przed sądem. Jeśli dany pracownik nie należy do związku i podejrzewa, że pracodawca chce zakończyć z nim współpracę, może zwrócić się do organizacji związkowej o objęcie go ochroną związkową.
Rozpoczynając procedurę wypowiedzenia umowy o pracę, pracodawca zawiadamia pisemnie reprezentującą pracownika zakładową organizację związkową o zamiarze wypowiedzenia. W piśmie tym wskazuje także przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie. Jeśli organizacja związkowa sądzi, że wypowiedzenie byłoby nieuzasadnione, może w ciągu 5 dni od otrzymania zawiadomienia zgłosić na piśmie pracodawcy umotywowane zastrzeżenia. Stanowisko związku zawodowego ma jedynie walor opinii. Oznacza to, że pracodawca może je wziąć pod uwagę, ale nie ma takiego obowiązku. Związek zawodowy nie może poprzez wyrażenie swojej opinii zablokować zwolnienia pracownika.
Pouczenie o prawie odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę
Pracodawca w piśmie rozwiązującym umowę o pracę musi wskazać pracownikowi w jakim terminie może się odwołać od wypowiedzenia do sądu pracy i do jakiego sądu. Oparcie odwołania do sądu wyłącznie na błędnym pouczeniu lub jego braku nie pomoże wygrać sprawy z pracodawcą przed sądem. Warto jednak wiedzieć, że błędne pouczenie lub jego brak mogą stanowić podstawę do przywrócenia terminu do wniesienia odwołania do sądu, gdy pracownik nie odwoła się w ciągu 21 dni od wypowiedzenia.
Odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę wnosi się w ciągu 21 dni od otrzymania wypowiedzenia od pracodawcy.
Odmowa przyjęcia wypowiedzenia przez pracownika
Wyobraźmy sobie sytuację, że wzywamy pracownika do swojego gabinetu aby wręczyć mu wypowiedzenie. Pracownik przychodzi, kładziemy przed nim pismo i prosimy, aby je podpisał. Pracownik odmawia i wychodzi z pomieszczenia. Czy wypowiedzenie było skuteczne? Tak, jak najbardziej. Odmowa przyjęcia przez pracownika wypowiedzenia. Zaprzeczanie przyczynom wymienionym w treści pisma lub grożenie sądem i trzaskanie za sobą drzwiami nic nie zmieni – oświadczenie zostało złożone, doszło do świadomości pracownika, okres wypowiedzenia zaczyna biec, podobnie jak termin do złożenia ewentualnego odwołania w sądzie.
Pracodawca dla bezpieczeństwa może zawsze poprosić kogoś, aby był obecny przy wręczaniu wypowiedzenia pracownikowi. Możliwe, że zeznania takiej osoby okażą się potrzebne np. w czasie procesu sądowego, gdy pracownik będzie kwestionował np. termin lub treść wypowiedzenia.
Wypowiedzenie w czasie nieobecności w pracy
Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy pracownikowi w czasie jego urlopu, choroby lub innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Przed zwolnieniem nie ratuje pracownika także pójście na zwolnienie lekarskie po otrzymaniu dokumentu wypowiedzenia. Trzeba też mieć świadomość, że jeśli nieobecność pracownika z powodu choroby będzie się bardzo przedłużała, pracodawca w końcu uzyska prawo do zwolnienia pracownika w ogóle bez zachowania okresu wypowiedzenia.
Ile wynosi okres wypowiedzenia?
Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy (tzn. zakładowy staż pracy) i wynosi:
- 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,
- 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy
- 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.
W razie zastosowania przez pracodawcę okresu wypowiedzenia krótszego niż określony w Kodeksie pracy, umowa o pracę rozwiązuje się z upływem kodeksowego okresu, a pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za pracę do czasu rozwiązania umowy.
Okres wypowiedzenia umowy o pracę obejmujący tydzień lub miesiąc albo ich wielokrotność kończy się odpowiednio w sobotę lub w ostatnim dniu miesiąca.
Okres wypowiedzenia a rozwiązanie umowy o pracę
W prawie funkcjonują 2 pojęcia wypowiedzenie umowy o pracę i rozwiązanie umowy o pracę. Pojawiają się one w przepisach prawa pracy, w orzecznictwie oraz różnego typu opracowaniach, dlatego warto je rozróżniać.
Zdarzenie polegające na wypowiedzeniu pracownikowi umowy o pracę rozpoczyna bieg okresu wypowiedzenia i zmierza do kolejnego zdarzenia nazywanego rozwiązaniem umowy o pracę, czyli definitywnego zakończenia umowy o pracę. Najlepiej zobrazować tę różnicę na przykładzie. Pani Kowalska pracuje w firmie „XYZ” od 4 lat. W dniu 28 maja pracodawca wręczył Pani Kowalskiej wypowiedzenie umowy o pracę. Od tego dnia zaczyna biec 3-miesięczny okres wypowiedzenia umowy o pracę Pani Kowalskiej, który zakończy się w dniu 31 sierpnia. Oznacza to, że umowa o pracę Pani Kowalskiej ulegnie rozwiązaniu z dniem 31 sierpnia.
Czy w okresie wypowiedzenia trzeba pracować?
Co do zasady w okresie wypowiedzenia pracownik ma obowiązek przychodzić do pracy i normalnie wykonywać swoje obowiązki. Obojętne przy tym jest to czy pracownik odwołał się od wypowiedzenia czy też nie. Pracodawca może zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia. W okresie wypowiedzenia pracodawca może też wysłać pracownika na urlop, ponieważ co do zasady tym czasie pracownik powinien wykorzystać przysługujący do momentu rozwiązania umowy o pracę urlop wypoczynkowy.
Wypowiedzenie umowy o pracę a tzw. dyscyplinarka
Często można się też spotkać w praktyce z natychmiastowym rozwiązaniem umowy o pracę przez pracodawcę z winy pracownika. Popularnie nazywa się to dyscyplinarka lub zwolnienie dyscyplinarne. Różnica pomiędzy klasycznym wypowiedzeniem a dyscyplinarką jest taka, że w przypadku tego ostatniego zwolnienie pracownika następuje natychmiastowo (tj. od razu) z chwilą otrzymania od pracodawcy oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę. W takim przypadku w ogóle nie ma okresu wypowiedzenia, a pracownik traci pracę z dnia na dzień, a w zasadzie od razu.
- ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych,
- popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku (jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem),
- zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Pracodawca ma możliwość zastosowania zwolnienia dyscyplinarnego tylko, gdy wina leży po stronie pracownika i tylko w określonych przypadkach. Kodeks pracy pozwala za zwolnienie pracownika natychmiastowo w razie:
Roszczenia pracownika w razie bezprawnego wypowiedzenia umowy o pracę
Pracownik składając w Sądzie Pracy odwołanie może w nim żądać:
- orzeczenia o bezskuteczności wypowiedzenia, jeśli umowa o pracę jeszcze nie uległa rozwiązaniu (tzn. jeśli okres wypowiedzenia jeszcze nie upłynął),
albo
- przywrócenia pracownika do pracy na poprzednich warunkach, jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu (tzn. jeśli okres wypowiedzenia już upłynął),
albo
- odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
Jeśli zależy ci na powrocie do pracy na poprzednio zajmowane stanowisko, należy w pozwie wnosić o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy. Natomiast jeżeli nie chcesz dalej współpracować z pracodawcą, który cię zwolnił, możesz ubiegać się o odszkodowanie.
Pamiętaj, że na odwołanie od zwolnienia z pracy masz tylko 21 dni. Jeśli się spóźnisz, nie będziesz miał możliwości później pozwać pracodawcy za niesłuszne zwolnienie z pracy.
Jeśli masz pytania dotyczące wypowiedzenia umowy o pracę, skontaktuj się z doświadczonym radcą prawnym.
