Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, że śmierć bliskiej osoby to ma doniosły wpływ na sferę prawną. Przez wiele lat zaniedbuje się sprawy spadkowe, co rodzi później komplikacje, gdy chcemy np. sprzedać mieszkanie po babci. Zaczyna się wówczas szukanie innych spadkobierców i przeprowadzanie postępowań spadkowych po wcześniej zmarłych krewnych. Zastanawiamy się wtedy ile kosztuje sprawa spadkowa i ile trwa?
Przebieg sprawy spadkowej w sądzie krok po kroku
Sprawa spadkowa to najpierw tzw. stwierdzenie nabycia spadku. Brzmi dosyć poważnie, ale tak nazywamy po prostu ”sprawę spadkową” w sądzie.
Polega ona na tym, że sąd wydaje postanowienie, z którego wynika, kto jest spadkobiercą po zmarłym i w jakiej części przysługuje mu prawo do majątku zmarłego.
Dzięki temu można dokonywać dalszych czynności już jako ”pełnoprawny” spadkobierca np. wypłaty pieniędzy po zmarłym z rachunku bankowego, sprzedaży należącego do niego mieszkania lub samochodu, rozporządzania resztą jego majątku.
1. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku
Sprawy spadkowe sąd rozpoznaje na wniosek, złożony zazwyczaj przez spadkobiercę. We wniosku wskazuje się m.in. kto zmarł, gdzie ostatnio zamieszkiwał, jakich pozostawił spadkobierców, czy sporządził testament.
Do wniosku należy dołączyć akt zgonu oraz właściwe odpisy aktów stanu cywilnego (urodzenia, małżeństwa). Opłata sądowa od wniosku wynosi ok. 100 zł.
2. O co pyta sąd na sprawie spadkowej
Sprawa spadkowa wiąże się z koniecznością stawienia się w sądzie przynajmniej jednego ze spadkobierców. Musi on bowiem złożyć tzw. zapewnienie spadkowe, czyli oświadczyć m.in. jakich spadkobierców pozostawił zmarły, czy spisał testament, czy miał dzieci pozamałżeńskie. Przed sądem można również złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku po zmarłym.
Sprawa o stwierdzenie nabycia spadku (czyli sprawa spadkowa) wydaje się być prosta, jednak mogą się w niej pojawić różne problemy np. podważenie testamentu.
Szczególnie ważne jest zachowanie terminów, wskazanie innych spadkobierców oraz ich adresów zamieszkania.
Warto jest więc zadbać o należyte wsparcie radcy prawnego lub adwokata, który wyjaśni wszelkie niejasności, związane z tematem dziedziczenia.
Drugi etap – dział spadku
Dział spadku to druga część ”sprawy spadkowej”.
Najpierw toczy się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku – sąd ustala kto jest spadkobiercą po zmarłym i w jakiej części przysługuje mu prawo do majątku zmarłego.
Dopiero wtedy możemy rozpocząć podział majątku spadkowego – wówczas ustala się jaka konkretnie część majątku zmarłego przypada któremu spadkobiercy i kto kogo ewentualnie musi spłacić.
1. Dział spadku w sądzie
Działu spadku zawsze można dokonać w sądzie i mogą mieć miejsce dwie sytuacje:
- W przypadku, gdy spadkobiercy są zgodniodnośnie do sposobu podziału majątku, opłata sądowa jest niższa tj. 300 zł.
- Jeżeli spadkobiercy nie potrafią dojść do porozumienia w kwestii zasad podziału majątku spadkowego, to konieczny będzie dział spadku w sądzie (opłata sądowa jest wyższa tj. 500 zł).
W tym drugim przypadku postępowanie w sądzie może się wydłużać, a do tego konieczne często będzie powołanie biegłego rzeczoznawcy majątkowego, który oszacuje wartość nieruchomości (dom, działka, mieszkanie) lub ruchomości (samochód, zbiór monet, biżuteria itp.).
2. Dział spadku poza sądem
Jeżeli spadkobiercy są zgodni odnośnie do podziału majątku spadkowego i chcą załatwić sprawę jak najszybciej, to mogą dokonać podziału na podstawie ugody między sobą. Jeśli w majątku pozostaje nieruchomość, to konieczna będzie wizyta u notariusza.
Należy jednak pamiętać, że w takim dziale spadku muszą brać udział wszyscy spadkobiercy i na taki dział wszyscy z nich muszą wyrazić zgodę.
Sprawy o dział spadku bardzo często komplikują się z tego powodu, że spadkobiercy nie dochodzą do porozumienia.
Przykładowo: kilkoro z nich rości sobie prawo do korzystania z mieszkania lub ma ochotę przejąć rodzinną kolekcję monet. W takim wypadku to sąd ostatecznie stwierdza, co komu się należy i kto kogo musi spłacić.
Trzeba też pamiętać, że sąd może zadecydować o sprzedaży majątku przez komornika sądowego i o podziale kwoty uzyskanej ze sprzedaży. Jest to jednak najmniej opłacalna opcja działu spadku.
Ile kosztuje sprawa spadkowa?
Sama opłata sądowa w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku to 100 zł plus dodatkowa opłata 5 zł za wpis w Rejestrze Spadkowym. Jeśli składamy przed sądem oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, to dodatkowa opłata sądowa wynosi 100 zł. Mogą pojawić się również dodatkowe koszty opinii biegłych sądowych, gdy np. kwestionowana jest ważność testamentu (np. lekarz geriatra, psychiatra, specjalista od analizy pisma), a to już mogą być tysiące złotych. Poza tym może pojawić się również konieczność wyznaczenia kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu (koszt kilkuset złotych) oraz umieszczenia w gazecie ogłoszenia o poszukiwaniu spadkobierców (może to być np. 1.000 zł). Pomoc radcy prawnego lub adwokata w prowadzeniu sprawy spadkowej (o stwierdzenie nabycia spadku) zaczyna się zwykle od 2.000 zł.
Jeśli wszyscy spadkobiercy są zgodni i mogą stawić się jednocześnie u tego samego notariusza, to zamiast sądu, kwestię spadkobrania może załatwić notariusz. Sporządza on wówczas akt poświadczenia dziedziczenia, który zastępuje sądowe postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Taka usługa notariusza to zwykle koszt ok. 400-500 zł.
Ile trwa sprawa spadkowa?
Sprawy spadkowe, które toczą się w sądzie, mogą niestety trwać latami. Wszystko zależy od tego, czy i jak bardzo skłóceni są spadkobiercy. Na rozprawę w prostej sprawie spadkowej czekać się zwykle kilka miesięcy. Jeśli nie znamy jednak adresu takiego spadkobiercy lub w ogóle nie mamy pojęcia o osobach dziedziczących, to może być konieczne wyznaczenie przez sąd kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu oraz poszukiwanie spadkobierców przez ogłoszenie w gazecie. To wszystko może spowodować, że pierwsza rozprawa odbędzie się dopiero po upływie ok. roku od chwili złożenia wniosku w sądzie. Podobnie na znaczne wydłużenie postępowania sądowego może wpłynąć zarzut nieważności testamentu, kiedy konieczna będzie opinia biegłego lekarza sądowego lub specjalisty od analizy pisma. Gdy sprawa spadkowa jest nieoczywista, gdy pojawiają się problemy z ustaleniem miejsca zamieszkania spadkobierców lub gdy zarzucania jest nieważność testamentu, wówczas wskazana jest pomoc radcy prawnego lub adwokata w prowadzeniu takiej sprawy.
Jak wygląda odpowiedzialność za długi spadkowe
Do 18 października 2015 roku wiele osób zupełnie nieświadomie dziedziczyło ogromne długi po swoich krewnych.
W uproszczeniu:
Jeśli do 6-ciu miesięcy od chwili dowiedzenia się o tym, że jest się spadkobiercą (najczęściej od chwili śmierci bliskiego), nie złożyliśmy przed sądem lub notariuszem oświadczenia o odrzuceniu spadku lub przyjęciu z dobrodziejstwem inwentarza, to niestety z automatu przyjmowaliśmy spadek wprost, czyli ze wszystkimi długami.
1. Sytuacja, gdy śmierć spadkodawcy miała miejsce 18.10.2015 i później
Brak naszego oświadczenia w terminie 6. miesięcy traktowany jest tak, jakbyśmy przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Oznacza to, że za długi zmarłego odpowiadamy do wysokości, jaką faktycznie uzyskaliśmy w spadku.
Jeśli więc odziedziczyłeś mieszkanie o wartości 200.000 zł, to za długi zmarłego odpowiadasz właśnie do tej wysokości, nawet gdyby długi były dużo większe.
Ciążą na nas jednak obowiązki np. sporządzenie wykazu inwentarza.
2. Sytuacja, gdy śmierć spadkodawcy miała miejsce przed 18.10.2015
Brak naszego oświadczenia w terminie 6. miesięcy traktowany jest tak, jakbyśmy przyjęli spadek wprost.
Oznacza to, że za długi zmarłego odpowiadamy w pełnej wysokości swoim majątkiem, niezależnie od tego, czy dostaliśmy coś faktycznie w spadku i w jakiej wysokości.
Jeśli więc odziedziczyłeś mieszkanie o wartości 200.000 zł, a długi wynosiły 300.000 zł, to odpowiadasz za nie w pełnej wysokości, mimo że wartość spadku (mieszkania) jest niższa.
3. Co zrobić gdy dowiedziałem się o długach po kilku latach od śmierci spadkodawcy?
Możliwe jest późniejsze złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku, jeżeli dopiero w jakiś czas po śmierci dowiedzielibyśmy się o długach zmarłego.
Wymaga to jednak postępowania przed sądem i odpowiedniego umotywowania wniosku.
W takich sprawach warto zwrócić się o pomoc do radcy prawnego lub adwokata, który fachowo zadba o nasze interesy.
Dodatkowe kwestie – zachowek i zapis przy sprawach spadkowych
Przy dziedziczeniu może pojawić się wiele dodatkowych kwestii.
Zmarły mógł bowiem zażądać w testamencie, aby spadkobiercy przekazali określoną kwotę na rzecz konkretnej osoby. Może też przekazać tej osobie własność określonej rzeczy.
Gdy pojawia się testament, to często mamy do czynienia również z prawem do zachowku – zazwyczaj taki spadkodawca pomija bowiem kogoś w testamencie.
Gdy pojawia się testament, to często mamy do czynienia również z prawem do zachowku – zazwyczaj taki spadkodawca pomija bowiem kogoś w testamencie.
Jeśli chcesz wiedzieć, co to są długi spadkowe, to więcej na ten temat znajdziesz w naszym innym wpisie na blogu.Dowiesz się z niego o tym, jak kształtuje się odpowiedzialność za te długi na kolejnych etapach postępowania spadkowego.
1. Zapis testamentowy
Spadkodawca rozporządza w testamencie swoim majątkiem w ten sposób, że zobowiązuje spadkobiercę do przekazania konkretnej rzeczy lub sumy pieniędzy określonej osobie.
Przykładowo:
Matka nakazuje, aby syn, który dziedziczy cały spadek, przekazał na rzecz jej sąsiadki kwotę 5.000 zł.
Wówczas ta sąsiadka może domagać się od spadkobiercy na drodze sądowej wypłacenie tej kwoty. To, że otrzymaliśmy coś w zapisie testamentowym nie powoduje, że odpowiadamy w jakimś zakresie za długi spadkowe.
2. Zapis windykacyjny
Spadkodawca rozporządza w testamencie swoim majątkiem w ten sposób, że konkretna osoba nabywa z chwilą śmierci spadkodawcy określoną rzecz lub nieruchomość (np. mieszkanie).
Przykładowo:
Ojciec może postanowić, że po jego śmierci własność mieszkania od razu przechodzi na jego córkę z pierwszego małżeństwa.
Różnica między zapisem testamentowym a windykacyjnym dotyczy tego, że przy tym drugim własność przechodzi od razu na oznaczoną osobę – nie trzeba żądać od spadkobierców wykonania takiego zapisu.
3. Zachowek (mylnie nazywany zachówkiem)
Jeżeli jesteśmy w kręgu najbliższych spadkobierców ustawowych (dzieci, wnuki, małżonek, rodzice zmarłego), to w przypadku, gdy z jakichś przyczyn zostaniemy pominięci w testamencie, możemy mieć żądania od pozostałych spadkobierców. Żądania te mogą dotyczyć wypłaty kwoty pieniężnej, stanowiącej przynajmniej połowę tego, co by nam przypadło, gdyby zmarły nie pozostawił testamentu.
Przykładowo:
Gdy matka pozostawia, jako jedynych spadkobierców, trzech synów, ale przekazuje wszystko tylko dwóm z nich, to ten pominięty może żądać od swoich braci wypłaty kwoty. Kwota ta może stanowić wartość przynajmniej połowy z 1/3 spadku, która by mu się należała, gdyby matka nie zostawiła testamentu.
Umów się na poradę prawną
Opowiedz nam o swoim problemie, uzyskaj odpowiedzi na pytania i dowiedz się jakie działania podjąć.
Należy pamiętać, że zachowku można dochodzić również wobec spadkobierców ustawowych, gdy zmarły ”rozda” swój majątek przed śmiercią – sprawa taka wymaga jednak szczegółowej analizy. Zachowku dochodzi się najczęściej na drodze sądowej.
Należy też pamiętać o terminie przedawnienia, który wynosi 5 lat od tzw. otwarcia testamentu lub śmierci zmarłego.
